İcra Hukuk Mahkemelerinin Görev Alanı Ve Yargılama Usulü

İcra mahkemelerinin görevi, İcra ve İflas Kanunu’nun 4. maddesinde düzenlenmiştir.

Söz konusu madde uyarınca: “İcra ve iflas dairelerinin muamelelerine karşı yapılan şikayetlerle itirazların incelenmesi icra mahkemesi hakimi yahut kanun gereğince bu görev kendisine verilmiş olan hakim tarafından yapılır. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde Hakimler ve Savcılar Kurulunun olumlu görüşü ile Adalet Bakanlığınca icra mahkemesinin birden fazla dairesi kurulabilir. Bu durumda icra mahkemesi daireleri numaralandırılır. İcra mahkemesinin birden fazla dairesi bulunan yerlerde iş dağılımı ve buna ilişkin esaslar, Hakimler ve Savcılar Kurulunca belirlenir. Her icra mahkemesi hakimi, kendisine Adli Yargı Adalet Komisyonu Başkanlığınca dönüşümlü olarak bağlanan icra ve iflas dairelerinin muamelelerine yönelik şikayetleri ve itirazları inceler, bu dairelerin gözetim ve denetimlerini yapar, idari işlerine bakar.

İcra yetkisini haiz sulh mahkemelerinin muamelelerine karşı vuku bulacak şikayet ve itirazların tetkik mercii o mahkemenin hakimidir.”

Genel olarak icra mahkemesinin tanımını yapacak olursak, İcra Mahkemesini; İcra ve iflas işlerinde görevli, sınırlı inceleme yetkisine sahip, tek hakimli, özel görevli ilk derece mahkemeleri olarak tanımlayabiliriz. İcra dairesinde, icra müdürünün / müdür yardımcısının / katibinin yapacağı işlemlerin isabetli ve yasaya uygun yapılmasını sağlamak için, icra dairelerinin üstünde icra mahkemeleri kurulmuş ve her icra dairesi bir icra mahkemesine bağlanmıştır.

İcra mahkemesinin görevine giren işler, gerek İcra ve İflas Kanunu’nun birçok maddelerinde ve gerekse özel kanunlarda açıkça gösterilmiştir.

Kuruluş maddesinden de anlaşıldığı üzere, icra hukuk mahkemesinin görevi, sadece ve sadece İcra ve iflas dairelerinin muamelelerine karşı yapılan şikayet ve itirazların incelenmesinden ibarettir. İcra mahkemeleri şikâyet ve itirazları belli bir usule uyarak yargılayan ve objektif hukuk kurallarını şikayet ve itirazlara uygulamak suretiyle bunları takip hukuku bakımından kesin hükme bağlayan mahkemelerdir. İcra mahkemeleri, İİK’nın 18. maddesi delaletiyle 6100 Sayılı HMK’nın 316-322. maddeleri arasında düzenlenen basit yargılama usulüne göre yargılama yapar.* İcra mahkemelerinin kuruluş amacı, icra dairelerince yürütülen cebri icra faaliyetinin, hukuka ve kanuna uygunluğunu, icra ve iflas hukuku çerçevesinde denetlemektir.

İcra dairelerinin işlemleriyle ilgili olarak yapılan şikâyet ve itirazlara ilişkin uyuşmazlıkları, sınırlı ve biçimsel olarak incelemek ve en seri şekilde karara bağlamak icra mahkemelerinin görevidir. Bu nedenle icra mahkemelerinin yargılama yetkileri, genel mahkemelere göre sınırlıdır. Ekseriyetle, sadece yazılı belge üzerinden inceleme yaparak uyuşmazlığı çözüme kavuşturmak zorundadırlar.

İcra mahkemesinin görevine giren işler İcra ve İflas Kanununda belirtilirken icra mahkemesinin görevi dışında kalan ve mahkemelerin bakması gereken uyuşmazlıklar da yine İcra ve İflas Kanunu’nda açıklanmıştır.

İcra hukuk mahkemesinin hangi uyuşmazlıklara bakabileceğinin çözümünde, icra mahkemesinin genel mahkemeler gibi geniş yetkili bir mahkeme olmadığı, -kural olarak, tanık dinleyemediği, yemin teklif edemediği, bilirkişi incelemesi yaptıramadığı/ yapamadığı hususlarına da dikkat edilmesi gerekir.

İcra mahkemesi istisnalar saklı kalmak koşulu ile takip hukukuna ilişkin uyuşmazlıklara bakar ve bununla görevlidir. Bu tür istemler hakkında görevsizlik kararı veremeyeceğinden talebi ya kabul ya da reddedecek, sorunu çözümleyecektir.

Buna karşın, “dava” niteliğini taşıdığı için apaçık genel mahkemelerin görevine giren (örn. menfi tespit, itirazın iptali) tamamen maddi hukuka ya da idare hukukuna ilişkin bir uyuşmazlık hakkında İcra mahkemesine başvurulması halinde ise, mahkemece göreve ilişkin dava şartı noksanlığı nedeniyle HMK'nın 114/1-c ve 115/2. maddeleri gereğince davanın usulden reddine karar verilecektir.

İCRA MAHKEMELERİNİN GÖREVİNE GİREN BAZI DAVALARA ÖRNEKLER

-İcra dairelerinin işlemlerine karşı yapılan şikayet başvuruları ve itirazların kaldırılması istemlerini karara bağlamak,

-Hacizde ve iflasta istihkak davalarını incelemek (İflasta mal üçüncü kişinin elinde ise dava genel mahkemelerde görülür.

Ayrıca 6183 Sayılı Yasanın 68/1. Maddesi gereğince kamu alacağından dolayı kesin ya da ihtiyaten uygulanan hacizler nedeniyle açılacak istihkak davaları da genel mahkemelerde görülür.)

İstihkak davasına karşı dava olarak açılan iptal davasına bakmak,

Şikayet yolu ile gelen ihalenin feshi işlemlerini incelemek,

İcra ve iflas suçlarını inceleyerek ceza vermek,

İlamlı icrada icranın geri bırakılması istemlerini incelemek,

Takibin iptal ve talikine karar vermek,

6183 Sayılı Yasa’nın 99. maddesine göre vergi dairesince yapılan taşınmaz ihalesinin feshine yönelik şikayetleri incelemek. (taşınır satışlarına ilişkin ihalenin feshi işlemleri ile ilgili olarak idari yargı görevlidir)

Yasada belirtilen öteki işleri yapmak gösterilebilir.

Müstakil icra hukuk mahkemesinin kurulmadığı yerlerde bu mahkemenin görevine giren dava ve işlere bu sıfatla asliye hukuk mahkemesi tarafından bakılır. Birden fazla asliye hukuk mahkemesinin bulunması halinde hangisinin icra hukuk mahkemesi sıfatıyla görevli olduğu HSK tarafından belirlenir. İcra İflas Kanununda düzenleme bulunmayan hususlarda kıyasen HMK hükümleri uygulanır.